حوض یشم
چنانکه رستم الحکما می گوید، در میان دریاچهی روبروی چهلستون حوض کوچکی از سنگ یَشم برای تفریح شاه سلطان حسین صفوی ساخته بودند. او با سوگلیاش در جایی مخصوص که برایش تدارک دیده بودند به تماشای پیکر برهنهی زیباترین دختران ایران مینشست که با پیچ و تاب تَنهای لطیفشان در آن آبِ پاک، شناکنان برایش دلبری میکردند:حکایتِ حوض یَشم، راحتخانه، حظخانه و لذّتخانۀ شاه سلطان حسین"وقتی که آن فخرِ ملوک با معشوقۀ خود بر آن نشیمن مینشست، آب پاکی در آن حوض یشم جاری [بود] و جواهر رنگارنگ و لعلهای رخشانِ بسیار در آن میریختند. پیوسته از فوّارهاش آب میجوشید. کشتی بسیار خوبی ساخته و در آن انداخته بودند که گاهگاهی شاه شاهان با زنان ماه‌طلعتِ حورلقای خود در آن مینشست و آن کشتی را به گردش میانداختند و او حظّ میکرد و لذّت میبرد.زنان ماه پیکرِ سیم اندامِ سروقدِ گلرخسارِ سمَنبَرَش در آن دریاچه به شناوری و آببازی مشغول [میشدند] و در هوای گرم، یعنی در فصل تابستان، آن سلطانِ جمشید نشان، در میان آن دریاچه بر نشیمنِ شاهنشین، بر لبِ حوض یشمِ پُرجواهر جلوس مینمود.
